Toksoplazmoza - jedna z najgroźniejszych chorób dla rozwijającego się płodu

Toksoplazmoza to chorobą pasożytnicza, wywoływana przez pierwotniaka o nazwie Toxoplasma gondii. Szacuje się, że bezobjawowo zarażonych tą chorobą może być nawet 40 - 60 procent mieszkańców naszego kraju. Badanie na obecność toksoplazmozy należy do pierwszych testów, jakie wykonuje się u kobiet planujących dziecko lub będących w pierwszym trymestrze ciąży. Dlaczego wczesne wykrycie tej choroby jest takie istotne w kontekście zdrowia rozwijającego się płodu?

Toksoplazmoza - jak można się zarazić?

Toksoplazmozą można zarazić się drogą pokarmową poprzez spożycie surowego, niedogotowanego lub niedopieczonego mięsa, zawierającego cysty pasożytnicze, zjedzenie warzyw lub owoców zanieczyszczonych kocimi odchodami, a także przez przeniesienie do ust oocyst, bądź cyst po kontakcie z surowym mięsem, żwirkiem z kociej kuwety lub zanieczyszczoną ziemią. Zarażenie tą chorobą jest możliwe również poprzez przetoczenie krwi, przeszczepienie narządu od chorego dawcy lub poprzez łożysko. Choć zarażenie pasożytem nie jest równoznaczne z chorobą, która zazwyczaj przebiega bezobjawowo, to spożyte pierwotniaki osiedlają się w tkankach człowieka, tworząc cysty, które pozostają w ciele do końca życia gospodarza.

Toksoplazmoza w ciąży - czym grozi?

Nasilenie skutków zarażenia płodu toksoplazmozą uzależnione są przede wszystkim od wieku ciąży. Jeśli do zakażenia dochodzi w pierwszym trymestrze, ciąża najczęściej kończy się poronieniem, śmiercią wewnątrzmaciczną lub zaburzeniami neurologicznymi u urodzonego dziecka. W przypadku zakażenia w trymestrze drugim dochodzi z kolei do ciężkiego zapalenia ośrodkowe układu nerwowego, które skutkuje poważnymi następstwami neurologicznymi. Zakażone poprzez łożysko dziecko narażone jest także na rozwój postaci uogólnionej choroby. Może ona objawić się poprzez zapalenie płuc, mięśnia sercowego, mózgu lub opon mózgowych. Rozpoznaje się także powiększenie śledziony, wątroby lub węzłów chłonnych, a także zapalenie siatkówki czy naczyniówki. Donoszona pomimo zakażenia ciąża skutkuje częstymi powikłaniami - zazwyczaj opóźnieniem rozwoju psychoruchowego i wodogłowiem, a także zaćmą lub padaczką.

Toksoplazmoza - jakie daje objawy?

Objawy toksoplazmozy są uzależnione od drogi zarażenia pasożytem oraz od stanu układu odpornościowego osoby zarażonej. W większości przypadków u ludzi z prawidłowym stanem odporności choroba przebiega bezobjawowo. Postać objawowa dotyczy jedynie około 10% przypadków, najczęściej ludzi młodych. Zaobserwować można wtedy powiększenie węzłów chłonnych oraz objawy grypopodobne, czyli osłabienie, bóle głowy, bóle mięśni i męczliwość. Zdarza się również, że chory miewa stany podgorączkowe i uskarża się na wzmożoną potliwość.

Toksoplazmoza u dzieci

Jeśli dziecko zostaje zarażone toksoplazmozą po urodzeniu, w 90% przypadków nie będzie narażone na jakiekolwiek objawy tej choroby lub jedynie na objawy grypopodobne. Odrębnym przypadkiem jest jednak zarażenie wrodzone, czyli to będące skutkiem zarażenia pierwotnego ciężarnej. Dotyczy ono średnio 30 - 50% płodów zarażonych kobiet. Większość noworodków nie demonstruje żadnych objawów, jednak około 10% z nich może wykazywać objawy neurologiczne i okulistyczne spowodowane zarażeniem. Zaliczamy do nich przede wszystkim zapalenie siatkówki, wodogłowie, zwapnienie śródmózgowe, mózgowe porażenie dziecięce, padaczkę, upośledzenie umysłowe, oczopląs, ślepotę, niedowidzenie oraz zez. Co ważne, objawy choroby mogą ujawnić się nawet po wielu latach, również w przypadku dzieci, które nie wykazywały oznak zakażenia w okresie niemowlęcym.

Jak wygląda badanie na toksoplazmozę?

Badanie na toksoplazmozę wykonywane jest na podstawie pobranej próbki krwi poprzez oznaczenie poziomu przeciwciał. Jeśli infekcja jest świeża, w próbce obecne będą przeciwciała z grupy IgM, które pojawiają się po tygodniu od zakażenia i znikają po około 6 - 9 miesiącach. Podczas diagnostyki ciężarnych wykonuje się także oznaczenie poziomu przeciwciał IgA. Ich duży poziom świadczy o świeżym zakażeniu. Badanie obejmuje również sprawdzenie poziomu przeciwciał IgG. Te osiągają maksymalne stężenie po 2 - 3 miesiącach od zakażenia i utrzymują się przez całe życie. Badanie ciężarnych polega na określeniu tzw. awidności ostatniego typu przeciwciał, czyli ich siły wiązania z antygenem. Niska awidność wskazuje na ostrą fazę toksoplazmozy, wysoka na zakażenie, które wystąpiło ponad 20 tygodni wcześniej - w takim przypadku ciąża kobiety jest w pełni bezpieczna.

Leczenie toksoplazmozy

Leczenie toksoplazmozy u kobiet ciężarnych polega na doustnym przyjmowaniu spiramycyny - co 8 godzin do momentu potwierdzenia inwazji u płodu lub do czasu porodu. Jeśli choroba zaatakuje płód, kobieta zaczyna otrzymywać pirymetaminę z sulfadiazyną i kwasem foliowym aż do końca trwania ciąży. Zakażone noworodki leczone są do minimum 1. roku życia w ośrodkach specjalistycznych. Stosowane w tym celu leki nie zabijają pasożyta, lecz hamują jego namnażanie, zapobiegając wystąpieniu groźnych powikłań.