Nietolerancja laktozy u dzieci to nie alergia na mleko - na czym polega?

Laktoza jest cukrem mlecznym, który składa się z glukozy i galaktozy. W swojej naturalnej postaci występuje jedynie w mleku ssaków. Do rozkładu laktozy niezbędna jest laktaza, czyli enzym produkowany w zdrowym organizmie człowieka. W przypadku jego niedoboru lub braku, laktoza fermentuje w jelicie grubym, prowadząc do wielu nieprzyjemnych dolegliwości związanych z układem pokarmowym. Nietolerancja laktozy nie jest zatem alergią na mleko, a jedynie niemożnością prawidłowego trawienia tego produktu.

Nietolerancja laktozy u dzieci

Mleko jest podstawą jadłospisu niemowląt i dzieci, dlatego to właśnie w przypadku najmłodszych nietolerancja laktozy może stanowić największy problem. Jeśli mały człowiek cierpi na alaktazję, czyli całkowity brak laktazy lub hipolaktazję, czyli jej niedobór, to laktoza zawarta w mleku nie będzie rozkładana, a jedynie częściowo fermentowana przez bakterie znajdujące się w układzie pokarmowym. Podczas tego procesu wytworzone zostaną gazy i kwasy, które podrażniają błonę śluzową jelit i przyczyniają się do podwyższenia ciśnienia osmotycznego treści jelitowej. Skutkiem nietolerancji laktozy będą zatem takie objawy, jak kolka niemowlęca, wzdęcia, bóle brzucha, gazy i odgłosy bulgotania w jelitach. Może dochodzić również do nudności i wymiotów, a objawy są tym silniejsze, im więcej mleka podamy dziecku. Resztki niesfermentowanej laktozy wydalane są przez organizm wraz z kałem w postaci biegunki, przez co maluchy z nietolerancją laktozy mają odparzenia i często są niedożywione - biegunka utrudnia wchłanianie składników odżywczych z pożywienia i podrażnia skórę. Ponadto, objawy nietolerancji mogą pojawić się nawet kilkanaście godzin po spożyciu laktozy, przez co rodzicom trudniej ustalić przyczynę dolegliwości, na którą cierpli dziecko.

Nietolerancja laktozy u dorosłych - objawy

Nietolerancja glukozy dotyczy nawet 37% wszystkich Polaków. Mogą świadczyć o niej takie objawy, jak wzdęcia, bóle brzucha, biegunki czy uczucie przelewania w jelitach. W przypadku osób dorosłych za nietolerancją mogą stać różne przyczyny, a jedną z najczęstszych jest zmiana w genie, który jest odpowiedzialny za wytwarzanie laktazy. Niekiedy choroba ta stanowi również objaw innego schorzenia - celiakii, czyli nietolerancji glutenu. Poza najbardziej znanymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, nietolerancja laktozy może prowadzić także do wielu groźnych powikłań, takich jak osłabienie kości i osteoporoza, astma, egzema, zespół jelita drażliwego, zapalenie zatok, bóle kości i stawów oraz zaburzenia koncentracji. Bardzo istotne jest zatem ustalenie konkretnej przyczyny nietolerancji laktozy, gdyż może okazać się, iż jest to stan odwracalny. Diagnoza i wdrożenie odpowiedniego leczenia mają największe znaczenie w przypadku kobiet w ciąży, gdyż wapń jest w tym okresie niezbędny do budowania zębów i kości dziecka. Jeśli ciężarna nie uzupełni niedoborów wraz z pożywieniem, sama może być narażona na osłabienie kości i osteoporozę.

Nietolerancja laktozy - test

W celu potwierdzenia nietolerancji laktozy, specjaliści wykorzystują kilka różnych testów, w tym między innymi: 

• wodorowy test oddechowy, polegający na podaniu pacjentowi określonej dawki laktozy na czczo, a następnie zmierzeniu stężenia wodoru w powietrzu wydychanym - wysokie stężenie świadczy o fermentacji laktozy w jelicie grubym, 
• analiza pH stolca - kwaśne pH wskazuje na zakwaszenie kału związane z nietolerancją, 
• próba eliminacyjna - czyli wykluczenie z codziennej diety produktów zawierających laktozę na okres około 2 tygodni i obserwacja dotychczasowych objawów, 
• badanie molekularne polimorfizmu genu laktazy, 
• endoskopia, polegająca na pobraniu wycinka jelita cienkiego i zbadaniu go pod kątem zawartości laktozy, 
• test doustnego podawania laktozy - poprzedzający oznaczenie stężenia glukozy we krwi.

Nietolerancja laktozy - jak leczyć?

Nietolerancja laktozy nie może zostać wyleczona całkowicie. Postępowanie w przypadku zdiagnozowania tej choroby polega na ograniczeniu lub całkowitym wyeliminowaniu z diety produktów, które mogą ją zawierać. W zależności od wieku możliwe jest również przyjmowanie preparatów, które zawierają enzym laktazę. Dzięki nim organizm jest w stanie poradzić sobie z trawieniem mleka i jego przetworów. 

Nietolerancja wrodzona wymaga całkowitego zaprzestania spożywania produktów z laktozą, zaś w przypadku nietolerancji nabytej dietę dostosowuje się najczęściej do stopnia nasilenia objawów. Zdarza się, że wystarczające jest już samo odstawienie mleka, bez konieczności rezygnacji z jego przetworów, takich jak kefiry, które zawierają niewielką ilość laktozy oraz bakterie, które pomagają ją strawić.